مسافرانی که تور مشهد را رزرو می کنند و برای زیارت حرم امام رضا (ع) به این شهر سفر می آیند، معمولا حضور در مسجد بالاسر را در برنامه زیارتی خود قرار می دهند و این مکان را برای نیایش و طلب اجابت دعاهای خود انتخاب می کنند. مسجد بالاسر از بخش های مهم و شناخته شده حرم مطهر است که به دلیل پیشینه تاریخی و جایگاه معنوی، مورد توجه زائران و پژوهشگران حوزه مذهبی بوده است.
مسجد بالاسر در حرم امام رضا کجاست ؟
مسجد بالاسر در حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد. این مسجد در مجاورت بالا سر حضرت و در سمت جنوبی صحن انقلاب اسلامی واقع شده است. ورودی های اصلی مسجد از بخش های منتهی به رواق دارالسیاده و محدوده بالاسر ضریح قرار گرفته اند. دسترسی به مسجد از مسیرهای ورودی صحن انقلاب، رواق های اطراف و گذرگاه های داخلی حرم امکان پذیر است.
آدرس دقیق مسجد بالاسر حضرت روی نقشه
مسیر دسترسی به مسجد بالاسر با مترو
برای دسترسی به مسجد بالاسر با مترو، ابتدا سوار خط یک مترو شوید و در ایستگاه بسیج پیاده شوید. پس از خروج از ایستگاه، مسیر پیاده روی را به سمت حرم مطهر امام رضا (ع) ادامه دهید. به ورودی های نزدیک به صحن انقلاب اسلامی مراجعه کنید. پس از ورود به صحن به سمت بخش بالا سر ضریح حرکت کنید. ورودی مسجد از طریق رواق های مجاور در دسترس است.
مسیر دسترسی به مسجد بالاسر با اتوبوس
اگر می خواهید با اتوبوس به مسجد بالاسر بروید، کافی است این مراحل زیر را طی کنید:
- از هر نقطه شهر به یکی از خط های اتوبوس که به سمت حرم مطهر امام رضا (ع) می روند سوار شوید. برای مثال خط (831) یا (830) از خط هایی است که به حرم می رسند.
- در ایستگاهی که نزدیک به ورودی حرم واقع است پیاده شوید.
- پس از پیاده شدن مسیر پیاده روی را از خیابان آستانه یا مسیرهای منتهی به صحن انقلاب اسلامی دنبال کنید تا به ورودی های مسجد بالاسر برسید.
- تابلوهای راهنمای داخل حرم شما را به سمت بخش (بالاسر ضریح) هدایت خواهند کرد.
مسیر دسترسی به مسجد بالاسر با خودرو
برای دسترسی به مسجد بالاسر با خودرو ابتدا وارد محدوده مرکزی شهر مشهد شوید و مسیر را به سوی حرم مطهر امام رضا (ع) ادامه دهید. ورودی های اصلی حرم برای مراجعه با خودرو از خیابان های امام رضا (ع)، شهید نواب صفوی و طبرسی قابل دسترسی هستند. با توجه به محدودیت تردد دراطراف حرم، پس از رسیدن به محدوده اطراف، خودرو را باید در پارکینگ های نزدیک از جمله پارکینگ طبرسی، پارکینگ امام رضا (ع) یا پارکینگ شهید نواب صفوی پارک کنید.
صحن بالاسر امام رضا
یکی از بخش های مهم حرم مطهر امام رضا صحن بالاسر است که در سمت بالاسر و پشت سر امام رضا قرار دارد. این صحن از نظر جغرافیای حرم، پس از رواق ها و در امتداد فضای نزدیک به ضریح واقع شده و یکی از مسیر های تردد اصلی زائران به سمت بخش های مرکزی حرم محسوب می شود.
صحن بالاسر از جهت ارزش معنوی و جایگاه عبادتی، یکی از نقاط مورد توجه زائران است و همواره برای ادای نماز، قرائت قرآن و انجام اعمال زیارتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه صحن های مختلف حرم امام رضا(ع) را که نشانی دقیق مسیر منتهی به صحن بالاسر امام رضا است را معرفی می کنیم.
دسترسی به صحن بالاسر از صحن انقلاب
ورود از صحن انقلاب، سپس زائر از طریق بست شیخ حر عاملی یا مسیرهای مرتبط به رواق دارالولایه وارد بخش داخلی حرم می شود. پس از عبور از رواق های نزدیک به ضریح و حرکت در مسیر های تعیین شده، دسترسی ورود به صحن بالاسر امکان پذیر است.
دسترسی به صحن بالاسر از صحن جمهوری اسلامی
زائر از صحن جمهوری وارد شده و به سمت رواق امام خمینی(ره) هدایت می شود. پس از عبور از این رواق و حرکت در جهت رواق های متصل به ضریح، مسیر به ناحیه بالاسر می رسد و ورود به صحن بالا سر صورت می گیرد.
دسترسی به صحن بالاسر از صحن آزادی
با ورود از صحن آزادی، زائر به محوطه های ارتباطی داخلی نزدیک به محدوده مرکزی حرم می رود. پس از عبور از رواق های مرتبط با فضای نزدیک به ضریح، مسیر به بخش پشت سر مضجع هدایت شده و دسترسی به صحن بالاسر فراهم می شود.
دسترسی به صحن بالاسر از صحن کوثر
ورود از صحن کوثر آغاز می شود، سپس زائر از طریق مسیر های اتصال دهنده این صحن به رواق های داخلی حرم حرکت می کند. با ادامه مسیر به سمت قسمت های نزدیک به ضریح، زائر به محدوده بالاسر رسیده و وارد صحن بالاسر می شود.
دسترسی به صحن بالاسر از صحن قدس
ورود از صحن قدس انجام می شود و زائر از مسیر های ارتباطی داخلی متصل به بخش مرکزی حرم عبور می کند. پس از ادامه حرکت در مسیرهای منتهی به محور پشت سر ضریح، دسترسی به صحن بالاسر صورت می پذیرد.
پایین پای امام رضا کجاست ؟
پایین پا امام رضا(ع) به بخش جنوبی ضریح امام گفته می‌شود که مقابل پای امام قرار دارد و از نقاط اصلی حضور زائران در حرم است. این بخش در امتداد بخش شمالی ـ جنوبی ضریح قرار دارد؛ به طوری که سمت شمال محل قرار گیری مسجد بالاسر (سمت سر امام) و سمت جنوب، پایین پا (سمت پا) است. زائران در این قسمت برای قرائت زیارت نامه، دعا و نیایش توقف می کنند و آن را یکی از نقاط اصلی زیارت در حرم رضوی می دانند.
پایین پا از گذشته تاکنون محل حضور علما، زائران و علاقه مندان به برگزاری مناسبت های دینی بوده و در ساختار زیارتی حرم جایگاه مشخص دارد. این موقعیت امکان قرارگیری زائر در برابر ضریح از سمت پای مبارک را فراهم می‌کند و در چارچوب آداب زیارت، نشانه رعایت ادب در برابر امام محسوب می‌شود.
آداب نماز و دعا در مسجد بالاسر حرم امام رضا (ع)
زائران در بخش مسجد بالاسر حرم امام رضا با نیت انجام عبادت و رعایت شئون زیارت وارد می‌شوند و پیش از شروع نماز، طهارت، قبله، محل سجده و شرایط شرعی را رعایت می‌کنند. شکل‌گیری صف‌ها، رعایت سکوت، پرهیز از مزاحمت برای دیگر زائران و استفاده از فضای تعیین‌شده برای نماز از نکات مورد توجه در این مکان است.
نماز بالاسر امام رضا (ع)
آداب نماز بالاسر امام رضا(ع) بر پایه اصول شرعی و سنت‌های زیارتی تنظیم شده است و شامل مجموعه‌ای از رفتارهای عبادی و رعایت نظم در فضای حرم می‌باشد. زائران پیش از نماز، نیت عبادی را مشخص کرده و با رعایت شئون حضور در حرم، در محل تعیین‌شده برای نماز می‌ایستند. رعایت آرامش، حفظ نظم صفوف، توجه به جهت قبله و رعایت فاصله مناسب از دیگر زائران از موارد مورد انتظار در این فضا است.
پوشش مناسب، رعایت طهارت، استفاده از مهر و محل نماز معتبر و پرهیز از ایجاد ازدحام از اصول اجرایی این عمل به شمار می‌رود. همچنین، زائران در پایان نماز معمولاً زیارت‌نامه یا دعاهایی را قرائت می‌کنند که مطابق با دستورهای عبادی و روایی مربوط به زیارت امام رضا(ع) است.
دعای بالاسر امام رضا (ع)
دعای بالا سر امام رضا بخشی از اعمال زیارتی زائران در حرم است که در محل بالا سر، یعنی سمت سر مبارک امام، انجام می‌شود. این دعا شامل قرائت ادعیه ، زیارت نامه ها و درخواست حاجات بر اساس آموزه های دینی است. زائران در این محل با نیت تقرب و انجام عمل عبادی توقف می‌کنند و دعا های مشخص شده در روایات و متون زیارتی را می خوانند.
این عمل معمولا پس از نماز یا به صورت مستقل انجام می‌شود و زائران پس از اتمام دعا، با رعایت ترتیب عبور و آداب زیارت، محل را ترک می کنند تا فضای حضور برای دیگر افراد نیز فراهم باشد.
روایت ساخت مسجد بالاسر در حرم امام رضا
بر اساس داستان های تاریخی بنای مسجد بالا سر به دوره غزنویان و قرن پنجم هجری بر می گردد. در آن زمان ابوالحسن عراقی که در دربار غزنویان خدمت می کرد، نقش اصلی را در ساخت این مسجد بر عهده داشت. او از نزدیکان و دبیران مسعود غزنوی بود و در امور عمرانی و آبادانی شهرها فعالیت داشت.
ابوالحسن عراقی به عنوان چهره ای تاثیرگذار در توسعه شهر، پروژه های مختلفی را اجرا کرد که از جمله آن ها احیای قنات معروف سناباد است. اقدامات او تنها به ساخت مسجد بالاسر محدود نبود و وی محلی برای اسکان زائرانی که به مشهد می آمدند فراهم کرد تا بتوانند اقامت آرامی داشته باشند.
علت نام گذاری مسجد بالاسر چیست؟
نام گذاری مسجد بالا سر به موقعیت قرارگیری آن در حرم مطهر امام رضا (ع) باز می گردد. این مسجد در قسمت نزدیک به سر امام رضا (ع) قرار گرفته است. از آن جا که در سنت اسلامی و میان زائران محل بالا سر جایگاه ویژه ای برای دعا و عبادت دارد، این بخش از حرم به همین عنوان شناخته شده و مسجد ساخته شده در این نقطه نیز به همان نام شهرت یافته است.
مسجد بالاسر در طول تاریخ چه تغییراتی کرده است؟
در دوره قاجار نیز مرمت ها و بازسازی‌هایی در بخش های داخلی و ورودی های مسجد انجام گرفت تا هماهنگی بیشتری با فضاهای پیرامون حرم ایجاد شود. پس از آن و در دوره معاصر، با توجه به رشد تعداد زائران که بلیط هواپیما مشهد را رزرو می کنند و گسترش مجموعه حرم این بخش نیز بازسازی های جزئی، استحکام بخشی و اصلاح مسیرهای دسترسی را تجربه کرده است. با وجود این تغییرات جایگاه و ساختار اصلی مسجد حفظ شده و همچنان به عنوان یکی از نقاط ثابت و قدیمی مجموعه حرم مطهر باقی مانده است.
اهمیت مسجد بالاسر برای زائران امام رضا
مسجد بالا سر به عنوان یکی از نزدیک ترین فضاهای عبادت امام رضا (ع) برای زائران است و زائران وقتی در هتل های مشهد مستقر شدند، حضور خود را در این مکان واجب می دانند و برای بسیاری از زائران همراه با احساس نزدیکی معنوی به حضرت است و به همین دلیل این مسجد یکی از نقطه های اصلی برای اقامه نماز، دعا و مناجات در حرم محسوب می شود.
زائران در این محل دعا می کنند و از خداوند طلب برآورده شدن حاجات و آرزوهای خود را دارند. باور عمومی در میان زائران این است که دعا در نزدیکی بالا سر و در این مسجد با توجه معنوی بیشتری همراه است و از این رو این مکان را برای راز و نیاز و درخواست حاجت خود انتخاب می کنند.
سوالات متداول
برای زائران و مسافران سوالاتی در مورد مسجد بالاسر ممکن است پیش بیاید که در ادامه به این سوالات پاسخ داده ایم.
قدمت مسجد بالاسر چقدر است؟
این مسجد بیش از هزار سال قدمت دارد و از بناهای بسیار حرم امام رضا محسوب می شود.
آیا مسجد بالاسر از ابتدا در این محل بوده است؟
بله، محل فعلی مسجد همان نقطه اولیه ای است که در دوره غزنویان برای عبادت زائران ساخته شد.
چه تفاوتی بین مسجد بالاسر و دیگر مساجد حرم وجود دارد؟
مهم ترین تفاوت قرار گرفتن این مسجد در بخش بالا سر امام رضا (ع) و ارتباط نزدیک آن با فضای اصلی زیارتی است.
آیا مسجد بالاسر دارای مناره یا گنبد مستقل است؟
خیر، این مسجد گنبد و مناره مستقل ندارد و بخشی از ساختار کلی حرم محسوب می شود.
آیا امکان توقف طولانی در مسجد بالاسر وجود دارد؟
بله، زائران می توانند برای عبادت و دعا مدتی در مسجد حضور داشته باشند، اما رعایت آرامش و نظم ضروری است.
آیا ورود به مسجد بالاسر دارای محدودیت زمانی است؟
ساعات دسترسی ممکن است متناسب با برنامه های حرم و نمازهای جماعت تغییر کند، اما معمولا در بیشتر ساعات شبانه روز امکان ورود وجود دارد.
آیا امکان گرفتن عکس در داخل مسجد بالا سر وجود دارد؟
به دلیل حرمت فضای عبادی و مقررات حرم، معمولا عکاسی در این بخش محدود یا ممنوع است و زائران باید مقررات رسمی را رعایت کنند.
