مسجد گوهرشاد مشهد و سرگذشت تاریخی آن

مسجد گوهرشاد مشهد یکی از مقاصد گردشگری، زیارتی و از جمله مکان های تاریخی مشهد است که در مجاورت حرم امام رضا (ع) واقع شده است. علاوه بر ارزش معنوی، ارزش تاریخی این اثر اهمیت آن را دو چندان کرده است. در ادامه به بررسی جزئیاتی نظیر آدرس، نحوه دسترسی، داستان و ویژگی های مسجد گوهرشاد می پردازیم. با وبلاگ رسپینا همراه باشید.

آدرس:	ضلع جنوبی حرم مطهر رضوی
ساعت بازدید:	بدون محدودیت
مدت زمان بازدید:	1 ساعت

مسجد گوهرشاد کجاست؟

مسجد گوهرشاد در مشهد واقع در ضلع جنوبی حرم مطهر رضوی و نزدیک به صحن قدس است که از شمال به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ، از شرق به رواق امام خمینی، از جنوب به صحن قدس و از غرب به بست شیخ بهایی منتهی شده است. نزدیکترین ورودی ها به آن در صورت پیاده روی، از ورودی باب الجواد حرم تا صحن گوهرشاد 14 دقیقه و در صورت استفاده از خودرو از صحن باب الرضا با 4 دقیقه فاصله است.

View Larger Map

ادرس مسجد گوهرشاد مشهد از مسیرهای مختلف

پس از ورود به مشهد مقدس، می توانید از مسیرهای مختلفی با وسایل نقلیه متفاوت خود را به مسجد گوهرشاد مشهد برسانید. در ادامه نحوه دسترسی به این مسجد از مسیرهای مهمی که محل تردد اغلب مسافران است را به تفکیک آورده ایم.

دسترسی به مسجد گوهرشاد از پایانه امام رضا

 می توانید پس از ورود به پایانه امام رضا واقع در ورودی شهر مشهد از طریق بلوار امام رضا به حرم مطهر برسید. مسافت پایانه امام رضا تا حرم مطهر حدود 5 کیلومتر است که با خودرو در صورت نبودن ترافیک، تقریبا 20 دقیقه فاصله دارد.

دسترسی به مسجد گوهرشاد از میدان شهدا

در میدان شهدا از مسیر خیابان بلوار شیرازی به سمت حرم تقریبا 3 کیلومتر مسافت دارد که در صورت استفاده از خودرو حدودا 10 دقیقه فاصله است، البته بدون در نظر گرفتن ترافیک و چنانچه تمایل به پیاده روی داشتید می توانید در 20 دقیقه این مسیر را طی نمایید.

دسترسی به مسجد گوهرشاد از بلوار طبرسی

از چهارراه برق در بلوار طبرسی به سمت حرم امام رضا کمتر از 3 کیلوکتر مسافت است که با خودرو در صورت نبودن ترافیک تقریبا 12 دقیقه طی کردن این مسیر طول می کشد. اما در صورتی که قصد دارید به صورت این مسیر را طی کنید، بهتر است بدانید که بیش از نیم ساعت در راه هستید.

دسترسی به مسجد گوهرشاد مشهد از بلوار مصلی

از چهارراه شهید رستمی و مصلی در بلوار مصلی به سمت حرم مطهر، بهترین مسیر عبور از خیابان نواب صفوی مشهد است که حدود 3 کیلومتر فاصله دارد. به صورت پیاده حدود 45 دقیقه فاصله است که مدت زمان زیادی است و اغلب با استفاده از خودرو این مسیر را طی می کنند و در صورت نبودن ترافیک بعد از تقریبا 15 دقیقه به حرم می رسند.

دسترسی به مسجد گوهرشاد از راه آهن مشهد

در صورتی که قصد دارید از راه آهن مشهد مستقیم به زیارت حرم و بازدید از مسجد گوهرشاد بروید، باید مسافتی حدود 4 کیلومتر را طی کنید که با خودرو در صورت نبودن ترافیک 10 دقیقه فاصله است. اما پیاده روی این مسیر را با توجه به فاصله نیم ساعته و همراه داشتن وسایل و چمدان، پیشنهاد نمی کنیم.

چگونه با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی به مسجد گوهرشاد مشهد برویم؟

اگر اتومبیل شخصی دارید می توانید از مسیرهای مختلفی که در بالا ذکر شد، خود را به حرم مطهر رضوی و سپس به مسجد گوهرشاد برسانید. در زیر حرم و اطراف حرم پارکینگ های مختلفی وجود دارد که می توانید اتومبیل خود را در آنجا پارک نمایید. اما اگر اتومبیل شخصی ندارید می توانید با استفاده از وسایل نقلیه عمومی مثل مترو (ایستگاه شهدا در خط 2 مترو و ایستگاه بسیج در خط 1 مترو ) و اتوبوس (خطوط 5، 12، 25، 40، 50 و 84) و بی آر تی (خط 1 و 2) به حرم مطهر مشرف شوید.

امکانات مسجد گوهرشاد مشهد

مسجد گوهرشاد علاوه بر جنبه تاریخی و مذهبی دارای امکانات مختلفی همچون کتابخانه، موزه، حوزه علمیه و. . . است که در اطراف مسجد واقع شده است. در ادامه به توضیحاتی در مورد هر یک پرداخته ایم.

کتابخانه مسجد گوهرشاد مشهد

کتابخانه مسجد گوهرشاد مشهد در سال 1332 با پنج هزار نسخه خطی توسط سید سعید طباطبایی احداث شد. امروزه این کتابخانه در حجمی وسیع تر و در دو طبقه با بیش از 70 هزار نسخه خطی و چاپی به زبان های مختلفی همچون فارسی، لاتین، عربی و اردو و 600 هزار کتاب در رابطه با الکترونیک و پایان نامه در مورد سیره و معارف اهل بیت فعالیت دارد و از سال 1368 به بست شیخ بهایی منتقل شده است. همچنین برای استفاده از کتابخانه وجه مشخصی در قبال ثبت نام نیز دریافت می شود.

حوزه علمیه مسجد گوهرشاد مشهد

از دیگر امکانات این مسجد، وجود حوزه علمیه تحت عنوان مدرسه مسجد گوهرشاد است که در مسجد جامع گوهرشاد واقع شده است و تنها 1 دقیقه تا میج جامع گوهرشاد فاصله دارد. جهت اطلاع بیشتر در رابطه با ثبت نام و هزینه ها می توانید با شماره مستقیم حوزه علمیه (05132229050) تماس بگیرید.

بخش های مختلف مسجد گوهرشاد

این مسجد تاریخی که در مجاورت حرم امام رضا علیه السلام احداث گردیده است، دارای گنبدی آبی و بزرگ است. از نکات قابل توجه این مسجد، وجود 8 درب ورودی کوچک و بزرگ است که به صحن حرم رضوی منتهی می شود. وسعت صحن مسجد گوهرشاد حدود 2800 مترمربع بوده و زیربنای آن معادل 9400 متر مربع است. در ادامه با قسمت های مختلف این مسجد آشنا می­شویم.

ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد مشهد

مسجد گوهرشاد از 4 ایوان تشکیل شده است که به صورت قرینه بوده و سردرهای بلندی دارد که بزرگترین ایوان، ایوان مقصوره نام دارد.  طول این ایوان ۳۵ متر بوده که دارای عرض‌های مختلف ۱۳ تا ۱۵ متر است. ارتفاع سردر ایوان مقصوره ۲۷ متر بوده و تا گنبد ۴۰ متر دارد.

علاوه بر این قطر پایه‌ ها در دو طرف ۶ متر و ارتفاع مناره ‌ها در آن ۴۱ متر می باشد و ارتفاع تا عرقچین ۲۹ متر و محیط گنبد از بیرون ۸۵/۶۱ متر می ‌باشد. از این ایوان به عنوان ایوان قبله نیز یاد می شود و انتهای آن محراب زیبایی قرار دارد. حاشیه های محراب مسجد گوهرشاد با استفاده از کتیبه بازسازی شده و پایه های داخلی ایوان با سنگ مرمر سفید تزئیت شده است.

ایوان شمالی مسجد گوهرشاد مشهد

این ایوان در قرینه با ایوان مقصوره و رو به قبله است که به رواق دارالسیاده  متصل است. کلیه قسمت های این ایوان با کاشی­های رنگی و معرق تزئین شده است. همچنین ایوان شمالی، محل عبادت و ویژه ورود آقایان است.

ایوان شرقی مسجد گوهرشاد مشهد

ایوان شرقی مسجد گوهرشاد، سومین ایوان این مسجد است که در گذشته به ایوان حاجی حسن مشهور بود. در داخل ایوان مسجد و در ضلع شمال و جنوب به قرینه، سه طاق در قسمت بالایی وجود دارد. در این ایوان قسمت های مختلفی وجود دارد که جهت رفاه حال کارکنان و مسافران در نظر گرفته شده است، به طوری که آسایشگاه نگهبانان در طبقه فوقانی و دفتر نگهبانی صحن گوهرشاد در سمت جنوبی داخل ایوان و اتاق اورژانس در ضلع جنوبی داخل ایوان قرار دارد.

منبر صاحب الزمان مسجد گوهرشاد مشهد

از بخش های باشکوه ایوان مقصوره وجود محراب در انتهای این ایوان است. حاشیه این محراب بزرگ  با کتیبه مرمت شده با کاشی‌های معرق حکاکی شده با آیة الکرسی تا «إِلَی النُّورِ‌» تزئین شده است. همچنین در سمت راست محراب منبری بزرگ قرار دارد که با نام منبر صاحب الزمان یا منبر شاه شناخته می شود. گفته می شود این منبر شبیه منبرهای مسجد بیت المقدس و مسجد خلیل الرحمان در رواق حضرت ابراهیم است.

ایوان غربی مسجد گوهرشاد مشهد

ایوان غربی مسجد گوهرشاد، چهارمین ایوان مسجد است که قبلا به بدنه بازار بزرگ ارتباط داشته است و اکنون توسط دری بزرگ موسوم به درب سنگی، مسجد گوهرشاد با بست شیخ بهاءالدین عاملی متصل شده است. در گذشته به این ایوان، ایوان آب می گفتند زیرا کانال عبور آب به داخل مسجد گوهرشاد در زیر این ایوان قرار داشته است.

کتیبه مسجد گوهرشاد

یکی از کتیبه‌ های معروف و تاریخی، کتیبه بایسنقر است. بایسنقرمیرزا فرزند گوهرشاد از ماهرترین ثلث ‌نویسان زمان تیموری بوده است. بر کاشی معرق، در این کتیبه تاریخ احداث مسجد که بر کاشی معرق نقش بسته است، به چشم می‌خورد. در این کتیبه علاوه بر خط ثلث از خط کوفی نیز استفاده شده است. همچنین تعدادی از کتیبه های مسجد گوهرشاد به محمدرضا امامی نسبت داده شده است. در منایع مختلف آمده است که کتیبه‌های افقی سر در ایوان مقصوره در سال 1087 هجری شمسی و کتیبه افقی ایوان شمالی که در انتهای کتیبه با ذکر نام آمده است مربوط به محمدرضا امامی می باشد.

شبستانهای مسجد گوهرشاد

تمامی شبستان‌های مسجد گوهرشاد که تعداد آن ­ها هفت عدد است، به صورت قرینه در اطراف ایوان‌ ها ساخته شده است. این شبستان ‌ها با پایه‌ های ضخیم و سقف ضربی و به سبک معماری سنتی مساجد ایران با یکدیگر کلاف شده ‌اند. این شبستان­ها شامل شبستان گرم، شبستان سبزواری، شبستان تبریزی، شبستان نهاوندی، شبستان میلانی، شبستان نجف آبادی و شبستان علوی یا آفتاب هستند.

گنبد مسجد گوهرشاد مشهد

گنبد مسجد گوهرشاد که از کاشی های به رنگ فیروزه­ای ساخته شده روی ایوان مقصوره یا ایوان قبله قرار گرفته است و ارتفاعی حدود 40 متر دارد که قطر آن 10 متر است. لازم به ذکر است که این گنبد در سال 1341 هجری شمسی برداشته شده و گنبدی جدید با مصالح جدید به جای آن قرار گرفته است.

تاریخچه و داستان مسجد گوهرشاد مشهد

مسجد گوهرشاد اثری تاریخی است که مربوط به زمان حکومت تیموریان است. این مسجد در سال 794 شمسی به دستور گوهرشاد بیگم همسر شاهرخ و دختر امیر غیاث الدین ترخان، در دوران استانداری پسرش بایسنقر میرزا در ضلع جنوبی حرم مطهر رضوی بنا شد. گوهرشاد یکی از زنان نامدار دوران تیموری و مورد اعتماد و احترام امیر تیمور گورانی (پدر شوهرش) بود و در امور مملکتی کشور به عنوان مشاور فعالیت می کرد. نام او در دو قسمت گنبد گوهرشاد یکی بالای ورودی ایوان دارالسیاده و دومی در کتیبه ایوان مقصوره به خط پسرش با کاشی معرق به عنوان بانی احداث این مسجد نوشته شده است.

همچنین منبر مسجد گوهرشاد به طور کل با چوب گردو و گلابی، بدون استفاده از میخ ساخته شده است. گوهرشاد در 80 سالگی با توطئه تعدادی از امرا و مشاوران به دستورا پادشاه هرات (سلطان ابوسعید) کشته شد و در مسجد گوهرشاد هرات به خاک سپرده شده است. مسجد گوهرشاد به دلیل قدمت تاریخی، سبک معماری و زیبایی‌های هنری، یکی از جاذبه‌های مذهبی، تاریخی و فرهنگی مورد توجه مسافران و گردشگران است.

داستان شهدای مسجد گوهرشاد و گور دسته جمعی

دوره رضا خان پهلوی در تیر 1314، مردم و طلاب در مخالفت با کشف حجاب و تغییر کلاهی که بر سر می گذاشتند مثل کلاه پهلوی با کلاه شاپو، در مسجد گوهرشاد مشهد تحصن کردند. دولت در پی تذکرات پیاپی به مردم که اگر متفرق نشوید با بالاترین مجازات نظامی گرفتار خواهید شد، دستور برخورد با معترضان را داد. در نتیجه این اتفاق تعداد زیادی از متحصنین و زائرین کشته شدند و به گفته حسینعلی ذوالفقاری گلمکانی، باسپان حاضر در واقعه، حدود 1600 نفر در آن شب کشته شدند که شامل پاسبان ها و نظامی ها هم شده است. پیکر کشته شدگان بدون رعایت دستورات شرعی در گوری به طور دسته جمعی دفن شدند.

جاهای دیدنی اطراف مسجد گوهرشاد مشهد

شما می توانید علاوه بر بازدید از این مسجد با شکوه از سایر جاهای دیدنی مشهد نزدیک آن نیز بازدید نمایید. در زیر تعدادی از این جاذبه ها همراه با فاصله تا مسجد گوهرشاد مشهد و نحوه دسترسی نیز معرفی شده اند.

مدرسه تاریخی پریزاد

تنها با 1 دقیقه پیاده روی از مسجد گوهرشاد به این مدرسه می رسید. پریزاد ندیمه گوهرشا به عنوان بانی این مدرسه آن را وقف طلاب دینی کرد و تا به امروز سه بار مرمت شده است. همچنین ابتدا مپرسه پریزاد خارج از محدوده حرم امام رضا بوده که با توسعه حرم به داخل آن منتقل شده است. د رحال حاضر این مدرسه به عنوان مرکز اطلاع رسانی و پاسخ به سوالات دینی فعالیت دارد و شامل بخش های مختلفی از جمله پاسخ به مسائل شرعی به صورت تلفنی و حضوری، حلقه های معرفت، مشاوره دینی، حرم شناسی و. . . است.

گنبد سبز

گنبد سبز مشهد واقع در خیابان آخوند خراسانی در وسط میدانی به همین نام است که مسافت آن با مسجد گوهرشاد حدود 1 کیلومتر است و با خودرو 7 دقیقه و در صورت پیاده روی 24 دقیقه فاصله دارد. این بنا از دوران صفویه به جا مانده و نام آن برگرفته از کاشی کاری های فیروزه ای بر روی گنبد است که در اردیبهشت ماه سال 1365 به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد. این گنبد محل مدفن شیخ محمد مومن عارف است و در سال های 1055 و 1058 تزئین و کامل شد.

موزه مرکزی آستان قدس رضوی

این موزه به عنوان یکی از بزرگترین موزه های ایران واقع در صحن کوثر حرم امام رضا، در فاصله ای کمتر از 10 دقیقه تا مسجد گوهرشاد مشهد قرار دارد. ساختمان موزه مرکزی آستان قدس در 4 طبقه شامل زیرزمین، همکف، اول و دوم ساخته شده است که گنجینه هایی نظیر تمبر و اقلام پستی، اسکناس، سکه و. . . در آن نگهداری می شود. همچنین برای ورود به این موزه نیاز به پرداخت هزینه است.

خانه تاریخی داروغه

برای بازدید از خانه داروغه مشهد واقع در خیابان نواب صفوی، در فاصله تقریبا 1 کیلومتری مسجد گوهرشاد مشهد قرار دارد. طی کردن این مسیر با خودرو بدون در نظر گرفتن ترافیک حدود 7 دقیقه و پیاده تقریبا یک ربع زمان می برد. این مکان تاریخی مربوط به اواخر دوره قاجار به دستور آخرین داروغه شهر یعنی یوسف خان هراتی به منظور اقامت شخصی ساخته شد. این خانه در سال 1381 به عنوان یکی دیگر از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خانه تاریخی توکلی

این مکان تاریخی واقع در خیابان نواب صفوی در فاصله ای حدود 1 کیلومتر از مسجد گوهرشاد مشهد واقع شده است که با خودرو بدون در نظر گرفتن ترافیک 3 دقیقه و به صورت پیاده تقریبا 20 دقیقه فاصله دارد. خانه توکلی متعلق به دوران قاجار و نمادی از فرهنگ و هنر در آن زمان بوده و در فهرست میراث فرهنگی و آثار ملی به ثبت رسیده است. این خانه تاریخی تا دوران پهلوی محل سکوکت تاجری به نام کشمشیان بوده و پس از فوت او توسط فردی به نام توکلی خریداری شده و از آن پس به همین نام شناخته شده است.

خانه ملک مشهد

خانه ملک مشهد با مسافتی حدود 2 کیلومتر در خیابان امام خمینی مشهد واقع شده است که با خودرو بدون در نظر گرفتن ترافیک تقریبا 12 دقیقه و به صورت بیش از نیم ساعت فاصله دارد. قدمت این خانه تاریخی به دوران قاجار برمی گردد که متعلق به حاج حسین ملک، بزرگترین واقف ایران بوده است و در شهریور ماه سال 1377 به عنوان یکی دیگر از آثار ملی به ثبت رسیده است.

آرامگاه نادرشاه افشار

آرامگاه نادرشاه واقع در تقاطع خیابان شیرازی و خیابان بهجت در فاصله 900 متری مسجد گوهرشاد مشهد واقع شده است. طی کردن این مسیر با خودرو حدود 3 دقیقه و به صورت پیاده تقریبا 10 دقیقه زمان می برد. این مقبره به یادبود از نادرشاه در سال 1342 ساخته شد و در آذرماه سال 1354 جز آثار ملی ایران ثبت شده است.

هتل های اطراف مسجد گوهرشاد مشهد

با توجه به این که مسجد گوهرشاد مشهد نیز در حرم مطهر امام رضا واقع شده است، مسافرانی که نزدیک بودن محل اقامتشان به حرم و در کنار آن به مسجد گوهرشاد از اهمیت ویژه برخوردار است، گزینه های زیادی در انتخاب انواع هتل های ارازن یا لوکس با امکانات مختلف دارند. در جدول زیر به چند مورد از پرطرفدارترین آنها را همراه با درجه کیفی و فاصله تا حرم نام برده ایم.

نام هتل	درجه کیفی	فاصله تا مسجد گوهرشاد
هتل درویشی مشهد	5 ستاره	با خودرو 10 دقیقه، پیاده 33 دقیقه
هتل پارسیس مشهد	5 ستاره	با خودرو 5 دقیقه، پیاده 23 دقیقه
هتل قصر الضیافه مشهد	5 ستاره	با خودرو 5 دقیقه، پیاده 18 دقیقه
هتل مدینه الرضا مشهد	5 ستاره	با خودرو 4 دقیقه، پیاده 10 دقیقه
هتل بین المللی قصر مشهد	5 ستاره	با خودرو 9 دقیقه،‌پیاده نیم ساعت
هتل بین المللی کوثر ناب مشهد	5 ستاره	با خودرو 5 دقیقه، پیاده 22 دقیقه
هتل قصر طلایی مشهد	5 ستاره	با خودرو 11 دقیقه، پیاده 39 دقیقه
هتل تارا مشهد	4 ستاره	با خودرو 11 دقیقه، پیاده یک ربع
هتل جواد مشهد	4 ستاره	با خودرو 11 دقیقه،‌پیاده 22 دقیقه
هتل اترک مشهد	4 ستاره	با خودرو 9 دقیقه، پیاده 20 دقیقه
هتل عماد مشهد	4 ستاره	با خودرو 4 دقیقه، پیاده یک ربع
هتل رز درویشی مشهد	4 ستاره	با خودرو 11 دقیقه،‌پیاده 20 دقیقه
هتل الماس 1 مشهد	4 ستاره	با خودرو 6 دقیقه، پیاده 23 دقیقه
هتل نگین پاسارگاد مشهد	4 ستاره	با خودرو 5 دقیقه، پیاده 13 دقیقه
هتل رضوان مشهد	4 ستاره	با خودرو 2 دقیقه، پیاده 6 دقیقه
هتل الغدیر مشهد	4 ستاره	با خودرو 8 دقیقه، پیاده 12 دقیقه
هتل جواهر شرق مشهد	3 ستاره	با خودرو 4 دقیقه،‌ پیاده 23 دقیقه
هتل ایران زمین مشهد	3 ستاره	با خودرو 6 دقیقه، ‌پیاده 25 دقیقه
هتل سهند 2 مشهد	3 ستاره	با خودرو 7 دقیقه، پیاده 25 دقیقه
هتل ثامن مشهد	3 ستاره	با خودرو 4 دقیقه، پیاده 20 دقیقه
هتل قدس مشهد	2 ستاره	با خودرو 1 دقیقه، پیاده یک ربع
هتل سقا مشهد	2 ستاره	با خودرو 7 دقیقه،‌پیاده 25 دقیقه

رستوران های اطراف مسجد گوهرشاد

اگر بعد ازیرات حرم مطهر و مسجد گوهرشاد مشهد به دنبال رستورانی در همان نزدیکی هستید، در ادامه لیستی از معروف ترین رستوران های اطراف حرم را ارائه کرده ایم.

نام رستوران	آدرس	فاصله تا مسجد گوهرشاد
رستوران قصر سلطان	بهجت 1، رازفر 4	5 دقیقه با خودرو، 13 دقیقه پیاده
رستوران الماس	بین امام رضا 2 و 4	6 دقیقه با خودرو، 24 دقیقه پیاده
رستوران زیتون	امام رضا 3	3 دقیقه با خودرو، 23 دقیقه پیاده
رستوران فیروزه	امام رضا 20	9 دقیقه با خودرو، پیاده نیم ساعت
رستوران امید	امام رضا 12	6 دقیقه با خودرو، نیم ساعت پیاده
رستوران قصر	امام رضا 12	7 دقیقه با خودرو، پیاده نیم ساعت

سوالات متداول

با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی چگونه می توان به مسجد گوهرشاد مشهد رفت؟

می توانید با استفاده از وسایل نقلیه عمومی مثل مترو (ایستگاه شهدا در خط 2 مترو و ایستگاه بسیج در خط 1 مترو ) و اتوبوس (خطوط 5، 12، 25، 40، 50 و 84) و اتوبوس های BRT (خط 1 و 2) به حرم مطهر سپس مسجد گوهرشاد واقع در آن نیز مشرف شوید.

آدرس مسجد گوهرشاد مشهد کجاست؟

این مسجد تاریخی در ضلع جنوبی حرم مطهر رضوی قرار دارد که از شمال به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ، از شرق به رواق امام خمینی، از جنوب به صحن قدس و از غرب به بست شیخ بهایی منتهی شده است.