خانه حریری تبریز : تلفیق نقش و نگار قجری با معماری اصیل ایرانی

تبریز شهر خانه های قاجاری و تاریخی، شهر ولیعهد نشین بوده و افرادی که در این شهر زندگی میکردند اغلب تاجرانی ثروتمند یا شاعرانی هنرمند بوده اند. خانه حریری هم متعلق به یک تاجر و بازرگان مشروطه خواه تبریزی است که تصمیم میگیرد برای نشان دادن ثروت خود این خانه را با معماری خاص و نقش و نگارهای داستانی و با مفهوم بسازد و به نمایش مردم درآورد. در مقاله جاهای دیدنی تبریز به خانه حریری در دسته خانه های تاریخی مهم اشاره کردیم و میتوانید درمورد دیگر خانه ها و بناهای ارزشمند در آن بخوانید.

خانه حریری کجاست؟ (آدرس دقیق و ساعت بازدید از خانه)

خانه حریری در نزدیکی عمارت شهرداری ودر پیاده راه قدیمی تربیت واقع شده و از آنجا که تقریبا در مرکزیت شهر قرار دارد میتوانید از خانه های زیادی در آن نزدیکی دیدن کنید. بازدید از خانه حریری از 9 صبح تا 7 عصر برای همه ی بازدیدکنندگان امکان پذیر است اما پیشنهاد میکنم قبل از ساعات پایانی به بازدید بروید تا با زمان کافی به گشتن در بخش های مختلف خانه بپردازید.

آدرس خانه حریری : تبریز، خیابان تربیت، کوچه نور هاشمی، پلاک ۱۳۲

تاریخچه خانه حریری

خانه حریری یکی از آثار تاریخی ارزشمند ایران، متعلق به خانواده ی حریری است. مالک خوش ذوق و هنر دوست خانه که در بین مردم تبریز هم فردی خوش نام و سرشناس بود، بارها در جریان های مشروطه خانه اش را برای افراد مشروطه خواه قرار داد تا پایگاهی امن داشته باشند. محمد آقا حریری در جریان مشروطه و نهضت شیخ محمد خیابانی نقش بسیار پررنگی داشت و با اعتبار زیادش برای آزادی در تمام دوران ها تلاش میکرد.

آقای حریری تصمیم به ساخت این عمارت گرفت تا ثروت و شکوه او برای آیندگان به یادگار باقی بماند و برای خاص شدن خانه از نقاشانی ماهر کمک گرفت تا هنر و نقاشی اصیل قجری را روی دیوارها در قالب داستان های اساطیری و قرآنی و دیگر عناصر به نمایش بگذارند. مساحت زیربنای خانه 2500 مترمربع و از خشت با روکش آجر و سقف های مسطح چوبی ساخته شده است.

این خانه در پیاده راه تربیت قرار دارد، خیابانی که از گذشته های دور در راه ابریشم قرار داشت و تاجران زیادی را به خود دیده است. این خیابان عمری دور و دراز در حدود 400 سال دارد و سرد و گرم روزگار را چشیده و الان یکی از پیاده راه های تبریز است که مرکز خرید و فروشگاه هایی را در دل خود جای داده.  

بخش های مختلف خانه حریری

از آنجا که خانه حریری در دوران قاجاریه ساخته شده، معماری قاجاری دارد. در آن زمان خانه ها از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده بودند و این خانه نیز یک ساختمان اندرونی و یک ساختمان بیرونی و حیاطی بزرگ دارد. ساختمان های اندرونی و بیرونی رو به قبله ساخته شده اند و در هر یک از ساختمان ها نقاشی های متفاوتی را میبینیم. دو ساختمان خانه، درهای جدایی دارند و هر دو در یک حیاط هستند. جدا بودن در ها برای راحتی خانواده بوده. ورودی و در ساختمان بیرونی از سمت خیابان اصلی تربیت است و در ساختمان اندرونی در یکی از کوچه های فرعی باز میشود.

معماری ساختمان بیرونی خانه حریری

وقتی از در اصلی خانه که در خیابان تربیت قرار دارد وارد میشویم حیاط اصلی را میبینیم که در آن حوض آبی رنگی قرار دارد و اطرافش چند درخت و باغچه دیده میشود. ساختمان بیرونی نمای قاجاری دارد و ستون و ایوان ها را میتوان در نمای آن دید. این ساختمان در دو طبقه که شامل زیرزمین و طبقه همکف میشود ساخته شده. در زیرزمین خانه انباری و حوضخانه قرار دارد. معمولا از حوضخانه به خاطر هوای مطلوبش در تابستان ها برای شب نشینی استفاده میکردند.

طبقه همکف یک تالار شمالی بزرگ و یک طنبی که به آن اتاق نقاشی هم میگویند وجود دارد. همچنین این ساختمان اتاق هایی تو در تو دارد که در گذشته از ساختمان اصلی برای مهمان ها و جلسات رسمی استفاده میشد و این اتاق ها برای راحتی مهمان ها ساخته شده اند. در هر یک از اتاق ها نقاشی های دیواری دیده میشود که داستان های مختلفی را دنبال میکند. از جمله داستان یوسف و زلیخا که روی دیوارها نقاشی شده.

ویژگی خاص این خانه جدا از نقاشی های بی نظیر آن، سقف هایی هستند که گچ بری خاصی دارند که به آن مقرنس میگویند و معمولا در گنبد ها و مساجد استفاده میشد و برای زیبایی بیشتر خانه در بخش هایی از دیوار دیده میشود و نقاشی های ظریفی روی آن ها کشیده اند. نکته ی دیگر سقف هایی است که نقاشی های مینیاتوری بر آن ها کشیده شده. این نقاشی ها در دیگر خانه های تاریخی تبریز دیده نمیشود و به همین علت خانه حریری برای ایرانیان متفاوت و ارزشمند است.

معماری ساختمان اندرونی خانه حریری

بین دو بخش اندرونی و بیرونی یک حیاط دیگر وجود دارد و پس از گذر از آن وارد بخش اندرونی خانه میشویم. بخش اندرونی خانه ها را برای آسایش و راحتی خانواده میساختند. این بخش هم دو طبقه با نمای آجری دارد و داخل آن دیوارهای آیینه کاری شده وجود دارد که هم اکنون در آن موزه مطبوعات را تشکیل داده اند و آثار مهمی در آن قرار گرفته. در طاقچه های این خانه نیز نقاشی های دیواری خاصی دیده میشود که آن ها هم داستانی را به تصویر میکشند. گچ بری های مقرنس در اندرونی هم به چشم میخورد.

موزه مطبوعات در خانه حریری

خانه حریری خیلی قدیمی است و در سال های اخیر بازسازی و مرمت شد و در سال 1377 جزو آثار ملی ایران قرار گرفت و برای حفظ خانه و جلوگیری از ساکن شدن در خانه، آن را به موزه هنر و مکتب تبدیل کردند. اما پس از مدتی آثار هنری را برداشته و موزه مطبوعات را در آن قرار دادند. درواقع از ساختمان اندرونی خانه استفاده و وسایل قدیمی مربوط به مطبوعات و چاپ روزنامه ها و نشریه ها و ابزار کار روزنامه نگاران معروف را در آن قرار داده اند تا علاوه بر حفظ ارزش خانه، حوزه ی مطبوعات هم در آن به نمایش گذاشته شود.

تبریز در زمان های گذشته نقش مهمی در چاپ و نشر روزنامه و کتاب داشت و به همین خاطر منبعی غنی از وسایل تاریخی مطبوعاتی است. از جمله وسایل موجود در موزه میتوان به ماشین های چاپ و ابزار حروف چین اشاره کرد که روزنامه نگاران و نشر روزنامه ها در آن زمان از آن ها استفاده میکردند.

نقاشی های خانه حریری

همانطور که میدانید خانه ی حریری به نقاشی هایش معروف است و به همین دلیل تا مدتی پس از بازسازی اش به آن موزه ی هنر و مکتب میگفتند. کمی بیشتر که وارد جزئیات نقاشی های خانه حریری میشویم، میبینیم که بیشتر آن ها داستان خاصی را به تصویر میکشند. یا از چهره زنان قاجاری، نقاشی گل و بلبل و مظمون طبیعت دارند و یا داستان های قرآنی مانند داستان یوسف و زلیخا و داستان ورود یوسف به مهمانی زنان مصر را شرح میدهند.

نقاشی شکار و مرغ و پرندگان و گل و بوته در بیشتر قسمت ها به چشم میخورد و در برخی قسمت ها تلفیق نقاشی اروپایی با هنر ایرانی-اسلامی را میبینیم. همچنین پرتره ای از مردی قاجاری سوار بر اسب و نقاشی هایی از مهمانی و بزم زنان هم بین نقاشی ها دیده میشود.

مسیرهای دسترسی به خانه حریری

برای بازدید از این خانه ی دیدنی و تاریخی مسیرهای حمل و نقل در دسترس شما هستند. ایستگاه اتوبوس بازار بزرگ در فاصله ی 600 متری خانه و ایستگاه BRT میدان ساعت در فاصله ی 250 متری (از ابتدای خیابان تربیت وارد شوید) از آن واقع شده اند. همچنین ایستگاه BRT شریعتی در فاصله 700 متری از خانه قرار گرفته.

اگر مایلید از مترو استفاده کنید، ایستگاه متروی میدان ساعت در فاصله ی 900 متری خانه قرار دارد و در مسیر میتوانید از پیاده روی در خیابان تربیت لذت ببرید. اگر هم با ماشین شخصی خود به تبریز سفر کرده اید، پارکینگ های زیادی در نزدیکی خانه قرار دارند. نزدیکترین پارکینگ عمومی پارکینگ تربیت است که 350 متر با خانه فاصله دارد و پس از آن پارکینگ های پارس، شمس و امین در نزدیکی خانه قرار گرفته اند.

جاهای دیدنی نزدیک به خانه حریری

جاهای دیدنی نزدیک به خانه حریری که میتواند پس از بازدید از خانه به آنها سر بزنید.

• پیاده راه تربیت که فروشگاه های متعددی در آن قرار دارد میتواند جای مناسبی برای گردشگران باشد که پس از دیدن خانه حریری میتوانید به قدم زدن در آن بپردازید.
• ارگ علیشاه در فاصله 600 متری از خانه قرار دارد و یک بنای تاریخی 700 ساله از دوره ی ایلخانی است.
• عمارت شهرداری در فاصله 850 متری از خانه یکی از بناهای تاریخی از دوران رضا شاه است که در میدان ساعت قرار گرفته و نوای ساعتش هر 15 دقیقه یکبار به گوش مردم شهر میرسد.

هتل های نزدیک به خانه حریری

هتل آزادی تبریز و هتل سینا تبریز هتل های باکیفیت تبریز هستند که در نزدیکی خانه حریری و پیاده راه تربیت قرار دارند و با ماشین در کمتر از ده دقیقه شما را به جاهای دیدنی میرسانند.

رستوران های نزدیک به خانه حریری

رستوران های خوشنامی در نزدیکی خانه حریری قرار گرفته اند از جمله رستوران حاج مجید چلو پز با فاصله ی 300 متر و رستوران اردیبهشت که در فاصله ی 850 متری خانه قرار دارد.