مسجد ایاصوفیه استانبول در زمره دیدنی های تاریخی و مذهبی است که یادگاری از تاریخ 1500 سال گذشته در این شهر می باشد. این مسجد به دلیل معماری خاص و بی بدیل خود از اهمیت ویژه ای میان مردم دنیا برخوردار است و به همین جهت سالانه مسافران و گردشگران بسیاری به بازدید از آن می پردازند. در این راستا سعی نمودیم در مطلب پیش رو نکاتی در رابطه با تاریخچه و معماری این مسجد تاریخی را برای شما شرح دهیم. اگر قصد بازدید از جاهای دیدنی استانبول و این بنای تاریخی را دارید در ادامه با ما همراه باشید.
تاریخچه مسجد ایاصوفیه
ایا صوفیه بنای مذهبی معروف ترکیه متعلق به دوره بیزانس است که قرن های متمادی قدمت دارد. این بنا به سبک معماری رومیان طراحی شده و هنر معماران و ریاضیادانان آن دوره را به نمایش درآورده است. این عبادتگاه زیبا حوادث طبیعی و غیرطبیعی بسیاری را پشت سر گذاشته و در تمام این سال ها شکوه و عظمت خود را حفظ نموده است. امروزه مسجد آیا صوفیه استانبول از حیث معماری و زیبا شناختی تحسین همگان را در سراسر جهان به پا داشته است. این مسجد در سال های اخیر تبدیل به نمادی از تاریخ عظیم کشور ترکیه گردیده و توجهات گردشگران را به سوی خود جلب نموده است.
بنای مسجد در گذشته
بنای ایاصوفیه ابتدای امر در قالب کلیسایی برای مسیحیان ساخته شد. مردم در آن زمان به کلیسای ایا صوفیه می رفتند و مراسامات دینی خود را به جا می آوردند. پس از گذشت 900 سال و با روی کار آمدن دولت عثمانی تغییر کاربری داده و تبدیل به مسجد گردید. ساختمان ایا صوفیه در این دوران دچار تغییرات فراوانی شد. هر یک از پادشان عثمانی بخش های جدیدی به بنای اصلی اضافه نمودند. به طوری که امروزه آثار بسیاری از دوران عثمانی در جای جای مسجد به چشم می خورد. اما سرگذشت این عبادتگاه در سال های بعد مجدد دستخوش تغییر شد.
زمان آتاتورک و هم راستا با تشکیل دولت جمهوری ترکیه ایا صوفیه باقی مانده عمر خود را در قالب موزه گذرانیده است. در طول این زمان تزئینات داخلی مسجد تغییر یافت تا فضای آن شبیه به موزه گردد. یکی از این تغییرات جمع شدن فرش ها از روی موزائیک های کف بود که در پی آن نمای زیبا و هیجان انگیز موزائیک های کفپوش به نمایش درآمد.
بنای امروزی مسجد
در حال حاضر بنای موزه ی ایاصوفیه به دستور رئیس جمهور وقت ترکیه، در سال 2020 برای بار دوم به مسجد تبدیل شده است. در همین سال نماز جمعه مسلمانان پس از گذشت 86 سال مجددا در مسجد آیا صوفیه استانبول برگزار گردید. این تصمیم از سوی کلیسای ارتدکس روسیه و همچنین یونانیان مورد اعتراض واقع شد. آن ها معتقد بودند این بنا از ابتدا کلیسا بوده و تغییر کاربری آن به مسجد توهین به جامعه مسیحیان بوده و منجر به جریحه دار نمودن احساسات آنان می گردد.
سرگذشت مسجد ایاصوفیه
بنای ایا صوفیه در طول سال های متمادی دستخوش اتفاقات بسیاری بوده است که در اثر آن ها ساختمان کلیسا سه بار از نو ساخته شد. کلیسای اول در زمان امپراطوری کنستانتین کبیر ساخته شد. اما در سال 404 میلادی شورشی عظیم میان مردم به وقع پیوست که در ادامه منجر به سوزانده شدن بنای کلیسا گردید. امروزه هیچ اثری از این ساختمان باقی نمانده است.
کلیسای دوم به دستور تئودئوس دوم مجدد در محل بنای قبلی ساخته شد. در این زمان تغییرات بسیاری در ساختمان اصلی رخ داد و 5 محراب به آن اضافه گردید. عمر این بنا اندکی بیش از 100 سال به طول انجامید و در شورشی دیگر به نام شورش نیکا (Nika)، کلیسای دوم نیز نابود گردید.
ساخت کلیسای فعلی که سومین کلیسای ساخته شده در محل ایاصوفیه می باشد؛ تنها چند روز پس از نابودی بنای قبلی در فوریه سال 532 میلادی به فرمان ژوستینین یکم آغاز گردید. در طول سال های اخیر این بنا دچار تغییرات قابل توجهی نگردیده و تنها بخش هایی از آن به دست متخصصان مرمت شده است تا آثار فرسودگی در طی زمان از چهره آن رخت بربندد.
در زمان طراحی اولیه ی ایا صوفیه، کلیسا به طول 100 متر و عرض 70 متر می رسید و در بخش مرکزی ساختمان یک گنبد ساخته شد که 55.6 متر ارتفاع داشت. از آنجا که حکومت بعدی، عثمانی ها، مسلمان بودند، تعدادی مناره و گنبد به آن اضافه کرده و معماری اسلامی را وارد بخش های مختلف آن نمودند.
.jpg "ایاصوفیه، مسجد ایا صوفیه ، ایا صوفیه در استانبول")
معماری و طراحی داخلی مسجد
طراحی داخلی موزه ی ایاصوفیه همواره مورد توجه معماران جهان بوده است. این بنا دارای گنبدی بزرگ، مجهز به 40 پنجره است که تابش نور آن ها به داخل ساختمان روشنایی دلپذیری فراهم می آورد. گنبد اصلی قطری معادل 31 متر و ارتفاع آن در حدود 55 متر است. سازندگان این بنا به منظور القای حس نزدیکی به خدا و معلق بودن گنبد، ارتفاعی بلند برای آن در نظر گرفته اند. تزئینات داخلی دیوار ها و کفپوش بنا با بهره گیری از سنگ های مرمر چند رنگ چشم هر بیننده ای را نوازش می کند.
این سنگ های مرمر اغلب در رنگ های سبز و سفید به همراه سنگ هایی از جنس آذرین و بنفش رنگ مورد استفاده قرار گرفته اند که در کنار موزائیک های طلایی جلوه ای بی نظیر پدید آورده است. به طوری که گردشگران را از سراسر دنیا به نزد خود فرا می خوانند تا زیبایی های این ساختمان مذهبی را به چشم ببینند.
منارها
این مسجد دارای 4 منار در اطراف گنبد اصلی است که هنگام ساخت سه تای آن ها از سنگ مرمر سفید استفاده شده است. درنمای منار چهارم اما آجرهای قرمز به کار رفته است. این منارها دارای طول عمر متفاوتی بوده و هر یک به دست یکی از پادشان ترکیه به بنای اصلی اضافه شده است.
کاشی کاری ها
کاشی کاری های بی نظیر این بنا، آیاتی از قرآن و نقاشی های از حضرت مسیح و مریم مقدس را به نمایش گذاشته که کمتر بنایی در جهان هر دو آیین و مذهب اسلام و مسیحیت را به این صورت در کنار هم قرار داده. کاشی کاری های آبی رنگ که نوشته های روی آن آیت الکرسی را نشان می دهد و در مقابل نقاشی های متعددی از مسیحیت در بخش های مختلف مسجد به چشم می خورد.
اتاق سلطان و باب همایون
یکی از بخش های جالب توجه مسجد ایاصوفیه، اتاق سلطان و باب همایون است؛ در گذشته درب مخصوصی از جنس بلوط با روکش برنز برای ورود و خروج پادشاه و یا امپراتور ساخته بودند که به آن باب همایون می گفتند. علاوه بر آن اتاقی کاملا جدا با تزئینات بی نظیر و روکش های طلا برای عبادت پادشاه در زمان های خاص در مسجد ایاصوفیه ساخته شده بود که از محل عبادت دیگر مردم جدا باشد.
محل تاج گذاری
در تزئینات و نقش و نگارهایی که روی دیوار و حتی کف بنای ایاصوفیه مشاهده می کنید، بخشی را خواهید دید که دایره هایی در کنار هم قرار دارند و دور آنها نوار قرمز رنگ کشیده شده؛ شاید برایتان سوال شود که این دایره ها چه معنی و مفهومی دارند! این دایره ها در گذشته محلی برای تاج گذاری پادشاهان بودند که پادشاه باید از روی آن ها گذر می کرد!
مقبره ها
مسجد ایاصوفیه در زمان پادشاهان عثمانی تکمیل شد و معماری اسلامی به خود گرفت. در آن زمان این مکان به عنوان مسجد استفاده می شد و مقبره پادشاهان عثمانی در بخش های مختلف مسجد دفن شده اند؛ علاوه بر آن در بخشی از مسجد یک نماد کوچک قرار گرفته که نشان می دهد مقبره یکی از حاکمان ونیزی در زمان پیش از حکومت عثمانی در این محل مدفون گشته که بعد ها توسط عثمانی ها نابود شده است.
رازهایی درمورد مسجد ایاصوفیه
برخی بر این باورند که در بخش های مختلف مسجد ایاصوفیه تونل هایی وجود دارد که در زمان گذشته محل گذر پادشاهان و افرادی که مقام بالایی داشتند، بوده است! بعضی از محققان هم موفق به کشف درب ها و تونل های زیرزمینی و مخفی شده اند اما به خاطر قدمت بالای بنا (1500 سال)، احتمال ریزش وجود دارد و بررسی ها را تکمیل نکرده اند!
بعضی داستان ها می گویند در تونل های زیرزمینی ایاصوفیه گنج هایی مخفی شده و پادشاهان طلا و سکه ها و سنگ های قیمتی خود را درون آن اتاق های مخفی زیرزمینی گذاشته اند!
ستونی در مسجد قرار دارد که به آن ستون آرزو می گویند و افراد معتقدند اثر شفابخشی دارد؛ همچنین وقتی به دایره ای که روی ستون قرار گرفته دست می زنید، دستتان خیس می شود و به همین علت به آن ستون گریه کننده هم می گویند.
آدرس مسجد ایاصوفیه
مسجد ایاصوفیه استانبول در منطقه اروپایی این شهر واقع شده است. برای دیدن این مکان تاریخی و مذهبی زیبا لازم است به منطقه سلطان احمد رفته و در میدان ایا صوفیه، حوالی کاخ توپکاپی آن را خواهید یافت.
محله سلطان احمد یکی از محله های قدیمی استانبول است که از دوران قسطنطنیه به جا مانده است. این منطقه دارای مکان های تاریخی و گردشگری متعددی است که یکی از آن ها موزه ی ایا صوفیه است. از این جهت گردشگران با رفتن به این محله می توانند از جاذبه های دیگر استانبول واقع در سلطان احمد نیز دیدن نمایند.
قیمت بلیط بازدید از مسجد ایاصوفیه استانبول
بازدید از این مسجد برای افراد بالای 12 سال نیازمند تهیه بلیط می باشد و نوجوانان زیر 12 سال به صورت رایگان امکان دیدن زیبایی های موزه ی ایاصوفیه را خواهند داشت. قابل ذکر است دیدن حرم ایاصوفیه تنها برای کودکان زیر 6 سال رایگان بوده و سایر افراد برای بازدید از آن باید هزینه بلیط را پرداخت نمایند. قیمت بلیط ورودی به مسجد 40 لیر ترکیه است.
نکته ای که به هنگام بازدید از ایاصوفیه باید در نظر داشته باشید؛ تهیه بلیط پیش از ساعت 16 می باشد. زیرا پس از این زمان باجه فروش بلیط خدمات دهی نمی کند.
ساعت کاری مسجد ایاصوفیه استانبول
زمان بازدید از ایاصوفیه استانبول با توجه به تغییر فصول سال، متغیر است. در فصل های بهار و تابستان ساعات کاری مسجد در بازه 9 صبح تا 7 بعد از ظهر می باشد اما در فصل های پاییز و زمستان به علت سریع تر فرا رسیدن شب امکان دیدن مسجد آیاصوفیه در ساعات 9 صبح تا 5 بعد از ظهر فراهم می باشد. در نظر داشته باشید این مسجد تمام روزهای هفته به جز دوشنبه ها به بازدیدکنندگان خدمات ارائه می دهد اما در روزهای دوشنبه تعطیل است.
چگونه با مترو به مسجد ایاصوفیه برویم؟
برای دیدن جاهای گردشگری در استانبول می توان از سرویس حمل و نقل عمومی استفاده نمود. گسترش سیستم حمل و نقل عمومی اعم از اتوبوس، مترو و تراموا در سطح شهر سهولت در دسترسی به مکان های مختلف را فراهم آورده است. بازدید از مسجد ایا صوفیه استانبول نیز به همین منوال بوده و وجود ایستگاه های متعدد در منطقه سلطان احمد رفت و آمد مسافران را تسهیل نموده است. ضمن این که با ورود به محله سلطان احمد می توانید از سایر مکان های دیدنی این منطقه همچون کاخ توپکایی، مسجد آبی و … نیز دیدن نمایید.
پوشش مناسب برای بازدید مسجد ایاصوفیه
همانطور که پیش تر ذکر کردیم ایاصوفیه مکانی مذهبی است که در سال های اخیر تبدیل به مسجد مسلمانان شده است. از این جهت برای ورود به آن نیاز است پوششی مناسب اعتقادات مسلمانان بر تن داشته باشید.
بازدید از ایا صوفیه برای آقایان نیازمند استفاده از لباسی آستین دار و شلوار بلند می باشد و خانم ها نیز لازم است از تیشرت های آستین بلند و شلوار استفاده نمایند. ضمن این که توصیه می شود به جهت احترام به اعتقادات مسلمانان در این مکان از پوششی برای موهای خود کمک بگیرند.
جاهای دیدنی اطراف مسجد ایاصوفیه
در ادامه به چندتا از بهترین جاهای دیدنی استانبول در نزدیکی مسجد ایاصوفیه اشاره خواهیم کرد؛ بعضی جاذبه ها در نزدیکی یکدیگر قرار دارند و فرصت مناسبی است که با صرف هزینه ی کمتر با یک تیر چند نشان بزنید:
کاخ توپکاپی ؛ شاهکار حکومت عثمانی
از مهم ترین جاهای دیدنی اطراف مسجد ایاصوفیه می توان به کاخ توپکاپی استانبول اشاره کرد؛ این کاخ نیز از شاهکارهای عثمانی در استانبول است که هر بخش آن شما را مات و مبهوت خود می کند! تزئینات سلطنتی فوق العاده چشم گیر و فضای باغ بزرگش، آن را تبدیل به بهترین لوکیشن عکاسی در استانبول کرده است!
مسجد سلطان احمد ؛ رقیب یا نسخه ی اسلامی ایاصوفیه؟
شاید برایتان عجیب باشد اگر بدانید مسجد سلطان احمد را مسلمانان برای رقابت با کلیسای ایاصوفیه ساختند و داستان های زیادی در دل خود جای داده! این مسجد لاجوردی نمونه ی زیبایی از معماری اسلامی را درست در مقابل مسجد ایاصوفیه به نمایش گذاشته است.
آب انبار باسیلیکا ؛ بزرگ ترین آب انبار استانبول!
یکی از بزرگترین آب انبارهای استانبول که 336 ستون را در فاصله ای نزدیک به 5 متر در خود جای داده است! این آب انبار لوکیشنی زیبا برای عکاسی در مکان های مخوف و اسرار آمیز محسوب می شود.
