پیش از شروع ابتدا بایستی بدانیم که شاه عبدالعظیم حسنی کیست؟ وی از علمای بزرگ شیعه بوده که تبارش پس از 4 واسطه به امام حسن مجتبی باز می گردد. این فرد در مدینه متولد شده و روایت های گوناگونی درباره زمان، مکان تولد، زندگی و وفات وی وجود دارد. برخی از علما بر این باورند که او هم عصر امام رضا و امام جواد بوده، عده ای دیگر نیز وی را هم دوره امام هادی می دانند. برخی نیز عبدالعظیم را در گروه یاران امام حسن عسگری به شمرده اند. اما نقطه اشتراک تمامی روایت و نقل های تاریخی، محبت و صمیمیت وی نسبت به امام های شیعه بوده است.
در رابطه با مرگ این شخصیت نیز روایات گوناگونی نقل شده است. برخی معتقدند که عبدالعظیم به مرگ طبیعی مرده و برخی نیز بر این باورند که که احمد بن علی نجاشی او را بیمار و سپس زنده به گور کرده است، از این رو وی را در زمره شهدای اسلام به شمار می آورند.
عبدالعظیم حسنی از بزرگترین راویان احادیث شیعه بوده که نقش بسیار زیادی در حفظ، ثبت و انتقال این مفاهیم به نسل های بعدی برعهده داشته است. درباره علت آمدن این شخصیت به ری نیز نظرات گوناگونی وجود دارد. برخی علت مهاجرت وی را دستور امام هادی و دوری از ظلم حکومت بنی عباس از سامرا به ری اعلام کردند. عده ای دیگر برای باورند که عبدالعظیم به قصد زیارت امام رضا رفته و پس از آن در شهر ری ساکن شده است. در گویش محلی به این حرم شاه عبدالعظیم نیز گفته می شود. هم اکنون حرم عبدالعظیم حسنی از جاهای دیدنی تهران بوده که سالانه پذیرای مخاطبان بسیار زیادی به سوی خود است.
در این مقاله از وبلاگ به سراغ معرفی از یکی از جاذبه های معنوی ایران و استان تهران، شاه عبدالعظیم الحسنی رفته و به معرفی آن خواهیم پرداخت پس در ادامه با رسپینا همراه باشید.
آدرس حرم شاه عبدالعظیم کجاست؟
برای رفتن به زیارت شاه عبدالعظیم حسنی بایستی از تهران به شهر ری رفته و از آنجا به حرم این امام زاده بروید. در ادامه روش های دسترسی به این حرم را با خودرو شخصی و حمل و نقل عمومی بیان خواهیم کرد.
آدرس شابدالعظیم حسنی: تهران، شهر ری، خیابان مدرس، میدان مدرس
View Larger Map
دسترسی به شاه عبدالعظیم حسنی با حمل و نقل عمومی
برای رفتن به حرم شاه عبدالعظیم با خطوط اتوبوسرانی بایستی با خط 245 (میدان راه آهن (نازی آباد) – پایانه مترو شهرری) پیاده شده و سپس به ایستگاه مدرسه رفته و در آنجا سوار خط 346 (پایانه مترو شهرری – میدان صفائیه) شوید. اکنون در ایستگاه حرم مطهر از اتوبوس خارج شده و مسیر 5 دقیقه ای تا حرم را به صورت پیاده طی کنید.
دسترسی به حرم شاه عبدالعظیم با مترو: ایستگاه شهرری متروی خط 1 تهران، نزدیک ترین ایستگاه به حرم شابدالعظیم می باشد که در فاصله 30 دقیقه ای به صورت پیدا از این محل قرار گرفته است. پس از خروج از ایستگاه می توانید ادامه مسیر را با تاکسی های مسیر و یا پیاده طی کنید.
دسترسی به شاه عبدالعظیم حسنی با خودرو شخصی
برای رفتن از تهران به شابدالعظیم بایستی خود را به بزرگراه آزادگان رسانده و مسیر را به بزرگراه شهید رجایی، بلوار امام خمینی، بلوار کمیل، خیابان قم، خیابان مدرس، کوچه صفر نعیمی بپیمایید. اکنون کوچه نعیمی را تا رسیدن به مقصد دنبال نمایید.
مکان های دیدنی حرم شاه عبدالعظیم حسنی
با توجه به اینکه زمان ساخت این بنا به دوره ی آل بویه باز می گردد، از نظر معماری دارای جاذبه های معماری بسیار زیادی می باشد که در ادامه به برخی از این جاذبه خواهیم پرداخت. اگر علاقه مند به عکاسی باشید لوکیشن های بسیار جذابی را در این حرم خواهید یافت. هم اکنون این حرم دارای بخش های گوناگونی بوده که این مکان صرفا از حالت زیارتگاه خود خارج نموده است. مدارس علمیه، مساجد، مناره و صحن های مجموعه، قبرستان باغ های طوطی و باغ جیران و موزه حرم مهمترین مکان های دیدنی حرم شاه عبدالعظیم حسنی را تشکیل می دهند.
گنبد و مناره ها حرم شاه عبدالعظیم حسنی
از جذابترین بخش های این مجموعه می توان به گنبد و مناره های حرم شابدالعظیم اشاره کرد. مناره های مکان های مذهبی معمولا اولین قسمتی از بنا بوده که از فاصله دور نیز قابل مشاهده بوده و در بدو ورود نظر شما را به خود جلب خواهد کرد. گنبد قدیمی ترین بخش حرم بوده که در گذشته مورد بازسازی قرار گرفته است.
در زمان شاه طهماسب و به سبب ارادت وی به شابدالعظیم، دستور ساخت گنبد را به شکل کنونی را صادر کرد. پس از شاه طهماسب، ناصرالدین شاه دستور کشیدن پوشش طلا کاری بر روی این گنبد و نگاشتن اشعار و آیات قرآن را دور تا دور این محل صادر نمود. مناره های این حرم با استفاده از کاشی های فیروزه ای، آبی و طلایی که بر روی آن ها نام های مذهبی درج گردیده به زیبایی هرچه تمام تر کار شده باعث زیبایی دوچندان آن شده است.
ضریح و صندوق حرم
بنا بر نقل های تاریخی حرم شابدالعظیم تا پیش از شاه طهماسب ضریحی نداشته وبرای اولین ضریح این مجموعه توسط این پادشاه صفوی وقف حرم گردیده است. این ضریح چوبی تا مدت ها بر فراز مدفن عبدالعظیم نصب شده و وظیفه محفوظ نگه داشتن مقبره ایشان از تماس مستقیم دست زائران بر عهده داشت.
این ضریح تا زمان فتحعلی شاه مورد استفاده قرار گرفته اما پس از آن و بنا به دستور او بنای چوبی با ضریحی نقره ای جابجا گردید. این ضریح بعدها و در دوره ناصرالدین شاه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. و در قسمت های بالای آن کتیبه و اشعار و احادیث نگارگری شد.
صحن های حرم شاه عبدالعظیم
بیشتر صحن ها و ایوان های این حرم در زمان صفویه و قاجار ساخته شده است. اما مهم ترین صحن حرم، صحن بزرگ آستانه بوده که در شمال مجموعه به دستور ناصرالدین شاه ایجاد گردید. صحن های موجود در حرم شابدالعظیم حسنی عبارتند از :
صحن امام حسین که با نام صحن طوطی نیز شناخته شده و در ضلع شمال غرب حرم واقع شده است.
صحن امام حسن و یا صحن عتیق در ضلع شمالی مجموعه قرار دارد.
صحن ولیعهدی یا کاشانی از دیگر صحن های حرم شابدالعظیم بوده که به نام صحن ناصری نیز بین مردم شناخته می شود. این صحن در ضلع غربی حرم واقع شده است.
صحن باغچه علی جان در شرق مجموعه عبدالعظیم قرار دارد.
در جنوب حرم نیز صحنی به نام امامزاده حمزه شهرت یافته است.
رواق های حرم شاه عبدالعظیم حسنی
ویژگی مشترک بین رواق های شابدالعظیم با سایر حرم امامزادگان ساخته شده در زمان صفویه، استفاده از دیوار های مرمرین و کاشی کاری های سقف بنا می باشد، که باعث جذابیت هرچه بیشتر این بنا شده و رواق بالا سر این مجموعه در زمان صفویه ایجاد گردیده است. از جمله جاذبه های این رواق می توان به محراب زیبای آن اشاره کرد. کاشی و معرق کاری این رواق توسط اساتید خطاطی انجام شده که با هنر خود به ثبت آیات قرآن اقدام نموده اند. رواق بالاسر به صحن ناصری دسترسی داشته و از راهرو پنجره های آن می توان صحن ناصرالدین شاه را به خوبی مشاهده کرد.
از دیگر رواق های این حرم می توان به رواق شرقی مجموعه اشاره کرد که از نظر معماری شباهت زیادی به رواق بالا سر دارد. آخرین رواق، جنت سرا بوده که به وسیله دو درب زرین به حرم متصل شده و جزو مکان های فوق العاده زیبای این حرم محسوب می شود.
غرفه های حرم شاه عبدالعظیم
در این حرم غرفه های بسیار زیادی را مشاهده خواهید کرد که برخی به فروش سوغاتی، آثار مذهبی و فرهنگی می پردازند. همچنین خانم ها و آقایان می توانند با مراجعه به بخش غرفه های سوالات شرعی خود ر از کارشناسان مربوطه بپرسند و از آنها راهنمایی بجویند. در صورت نیاز به راهنمایی برای موقعیت غرفه ها می توانید از خادمان مجموعه کمک بگیرید.
ایوان های حرم شاه عبدالعظیم
از اصلی ترین بنای های این مجموعه می توان به ایوان شمالی حرم اشاره کرد. ین ایوان و صحن شمالی در زمان حکومت ناصر الدین شاه ساخته شده و اطراف آن توسط کفشداری های مجموعه احاطه گردیده است. در مکان فعلی ایوان، جنت سرا قرار داشته که هم اکنون داخل در رواق های حرم قرار دارد. ستون های متعدد سنگی زیبایی ایوان شمالی با داشتن چندین ستون زیبای سنگی جلوه ای بسیار زیبا در چشمان زائران ایجاد خواهد کرد. در بالای ایوان کتیبه ای وجود داشته که همانند تمامی آثار به جا مانده گذشته، تاریخچه بنا و معمار آن حکاکی شده است.
از دیگر ایوان های معروف حرم می توان به ایوان شرقی اشاره کرد، این ایوان نسبت به آستانه کوچک تر بوده اما در ساخت آن از مرمر و آینه کاری های بسیار زیبایی استفاده شده است. همانطور که از نامش نیز پیداست این ایوان در شرق حرم قرار دارد.
مسجد جامع: از قسمت های اصلی حرم، مسجد جامع آن بوده که در آن مراسمات مذهبی از قبیل: نماز روزهای عید، عزاداری امام حسین و سخنرانی های مذهبی برگزار می شود. ورودی مسجد از صحن عتیق بوده و ساخت آن به زمان قاجار باز می گردد.
مدرسه امین السلطان: مدرسه امینیه یا امین سلطان در صحن باغ طوطی حرم عبدالعظیم حسنی قرار دارد. بسیار از قسمت های این مدرسه تخریب شده و مکان کنونی مدرسه نیز به قبرستان باغ طوطی الحاق شده است.
مدرسه برهان: از دیگر بناهایی که در نزدیکی این مسجد جامع ساخته شده می توان به مدرسه طلاب و حوزه علمیه آن اشاره کرد. هم اکنون در حرم شاه عبدالعظیم دو حوزه علمیه واقع شده که یکی از آنها جهت سکونت طلاب مورد استفاده قرار گرفته است. حوزه دوم در نزدیکی حرم قرار داشته و با نام مدرسه برهان فعالیت می کند. نام این مدرسه در گذشته عتیق بوده و در دوران سلجوقیان ساخته شد.
این مدرسه از زمان ساخت تا دوره پهلوی میزبان طلاب علوم دینی بوده اما در زمان پهلوی فعالیت آن متوقف شد. در سال 1370 این محل به بطور کامل تخریب شده و بنای جدیدی به جای آن ایجاد گردید، ساختمان جدید مدرسه، مساحتی بیش از 5000 متر مربع را شامل می شود.
موزه حرم شاه عبدالعظیم حسنی
حرم شاه عبدالعظیم دارای قدمت بالایی بوده که این موضوع باعث شده اشیا نفیس و تاریخی بسیار زیادی را در درون خود داشته باشد. جهت حفظ و نگهداری از این آثار موزه ای در حرم ایجاد گردید. از دیگر سو آثار اهدایی به این حرم از سوی ثروتمندان و بزرگان دوره های مختلف سبب غنای هرچه بیشتر این آثار گردید. در ابتدا این آثار در حرم نگهداری می شدند. اما در سال 1381 موزه ای به مساحت 3000 متر در جنوب شرقی حرم تاسیس شد تا به نگهداری و صیانت از این آثار بپردازد. مهمترین و مشهورترین آثار حرم شاه عبدالعظیم که در این موزه نگهداری می شوند شامل موارد زیر می شود:
آثار سفالینه و سفالی که 4000 سال پیش از میلاد حضرت مسیح (ع) تا کنون و بسیاری از آثار از سوی میراث فرهنگی به این مجموعه برای نگهداری سپرده شده است. دیگر آثار هنری این مجموعه را تابلوهای تزئینات و خطاطی، نقاشی های قیامت، کربلا و تشکیل می دهند.مجموعه ای از قفل های فولادی که جهت ضریح و درب های حرم شاه عبدالعظیم حسنی، امامزاده طاهر و امامزاده حمزه استفاده گردیده است. از دیگر آثار این مجموعه می توان درب های قدیمی آستان قدس مربوط به 700 الی 800 سال پیش و همچنین درب هایی به قدمت دوران تیموریان تا قاجار در این مکان اشاره کرد.
گنجینه مدال و مهرهای اهدایی ورزشکاران و قهرمانان کشوری به همراه پول ها، سکه های ضرب شده در دوران اشکانی تاکنون و پارچه های مورد استفاده در حرم از دوران صفویه قرن 14 هجری را نیز در این مکان مشاهده خواهید نمود.مجموعه نسخ قدیمی خطی شامل صحف، کتب، فرامین دوران مختلف تاریخی بوده که برخی از آنها جز آثار بی نظیر در جهان اسلام محسوب می شوند. همچنین دانشمندان قدمت آثار و وسایل فلزی کشف شده در این حرم را بیش از 1000 سال تخمین زده اند، بسیاری از این آثار مربوط به حرم نبود، و بیشتر آنها اهدایی و یا به این محل انتقال داده شده اند.
باغ جیران شاه عبدالعظیم
جیران از همسران محبوب ناصرالدین شاه و سوگلی وی بوده که بر اثر بیماری سل از دنیا رفت. به سبب علاقه شاه به او در مجموعه حرم شابدالعظیم باغی به نام جیران در این مجموعه احداث گردید. ناصرالدین شاه هنگامی در 50 سالگی سلطنت خود به زیارت حرم عبدالعظیم حسنی مشرف گردیده بود به دست میرزای کرمانی کشته شد. پس از مرگ او جسدش را به باغ جیران منتقل تا در کنار همسر محبوب خود به خاک سپرده شود. هم اکنون این باغ در ضلع غربی حرم قرار دارد.
باغ طوطی
قبرستان تاریخی مجموعه حرم شابدوالعظیم، باغ طوطی نام داشته که این قبرستان در نزدیکی مدرسه امین السلطان واقع شده است. در طی تخریب و نوسازی مدرسه بخش بزرگی از صحن باغ به قبرستان الحاق گردید. باغ طوطی در خارج از محوطه حرم قرار گرفته، از اینرو چشم انداز کم نظیری نسبت به حرم، مناره و گنبدها به بازدید کنندگان خود ارائه می دهد. اگر قصد عکس از حرم شاه عبدالعظیم را دارید، بازدید از باغ طوطی را به شما پیشنهاد می کنیم، این باغ به علت منظره بسیار عالی که نسبت به حرم دارد می تواند لوکیشن جذابی برای عکاسی باشد.
قبرستان حرم شاه عبدالعظیم به واسطه تاریخ کهن خود، مدفن بسیاری از شخصیت های بزرگ و ثروتمندان دوره های مختلف تاریخی می باشد، برخی از پادشاهان نظیر ناصرالدین شاه نیز در حرم دفن شده اند. رضا شاه نیز در این محل مقبره برای ایجاد کرده بود تا پس از مرگ خود در این محل به خاک سپرده شود.
چه کسانی در شاه عبدالعظیم دفن هستند؟
از معروف ترین افرادی که در قبرستان حرم دفن شده اند می توان به آیت الله اثنی عشری، آیت الله کاشانی، اسماعیل آشتیانی، آیت الله حاج شیخ جواد فومنی حائری، آیت الله حسن آشتیانی، ستارخان، سید ضیاءالدین طباطبایی، شهید شیخ محمد خیابانی، دکتر بدیع الزمان فروزان‌فر، قائم مقام فراهانی، آیت الله احمد آشتیانی و علامه محمد قزوینی اشاره کرد.
پارکینگ حرم شاه عبدالعظیم حسنی
پارکینگ حرم شاه عبدالعظیم در قسمت جنوبی آن قرار داشته که خیال شما را در مراجعات خودرویی از یافتن جای پارک آسوده خواهد کرد. پارکینگ مجموعه، فضای کافی برای پارک خودرو به سایرین خود ارائه می دهد که در زمان های خلوت پاسخگویی نیاز خواهد بود.
موقعیت حرم قرار گرفته شده قرار گرفته شده که معمولا اطراف خلوت باشد و محدوده طرح ترافیک نیز فعال نمی باشد در برخی مراسمات نسیم شب های احیا ممکن است. جای پارک خودرو به سختی پیدا شود بنابراین پیشنهاد می کنیم که در ساعت های خلوتی به این محل مراجعه نموده و یا از وسایل حمل و نقل عمومی نظیر مترو استفاده نمایید.
پیاده روی اربعین شاه عبدالعظیم
هرساله به مناسبت اربعین، پیاده روی از مسیر میدان امام حسین آغاز شده که عزاداران پس از طی مسیر 17 کیلومتری و در هنگام نماز ظهر و عصر به حرم شابدوالعظیم می رسانند. در طول این مسیر موکب هایی توسط هیئت های مذهبی برقرار شده که به خدمت رسانی به عزاداران و زائران حرم، در این مسیر می پردازند. اغلب در اربعین بنا بر اعلام شهرداری، هزینه مترو و اتوبوس پایتخت رایگان می باشد.
ساعت بازدید حرم: برای رفتن به حرم نمی توان ساعت خاصی را اعلام کرد زیرا این مجموعه در پی کرونا مدتی بسته شد، پس از آن چندین بار تغییر کرده است. پیش از رفتن به این مجموعه از ساعت کاری آن اطمینان حاصل نمایید.
قیمت قبر در شاه عبدالعظیم: قیمت قبر در اماکن مذهبی از بالاترین نرخ ها در بین سایر آرامستان ها بوده به گونه ای که بنا بر گزارش برخی از خبرگزاری ها قیمت قبر در صحن این حرم در سال 1400 به مبلغی بیش از 700 میلیون تومان رسیده است. که این هزینه هرچه به مدفن شریف شابدالعظیم نزدیک تر باشد، هزینه ای بیشتری از سوی حرم برای دفن دریافت می گردد.
اجاره سوئیت در شاه عبدالعظیم: چنانچه قصد گذراندن و گرش در این منطقه را دارید، مکان های اقامتی بسیار متنوعی شامل، هتل، مسافرخانه و انواع سوئیت های مبله را در این منطقه خواهید یافت.
مکان های نزدیک حرم شاه عبدالعظیم
نزدیک ترین مکان اطراف حرم شاه عبدالعظیم را بازار و کاروانسرای دوقلو تشکیل می دهند.
کاروانسرا دوقلو
دوقلو یکی از کاروانسراهای 1000 گانه ساخته شده توسط شاه عباس می باشد. این کاروانسرا در نزدیکی بازار شاه عبدالعظیم تهران قرار رفته است. این کاروانسرا از دوبخش تشکیل شده که دارای مساحت برابر می باشند از اینرو به کاروانسرا دوقلو شهرت یافته است. از ویژگی کاروانسراهای ساخته شده در آن زمان می توان به مکان نگهداری آب، غرفه برای استراحت کاروانیان و همچنین فضایی برای بستن استران اشاره کرد. در صورتی که قصد رفتن به حرم شاه عبدالعظیم را دارید، بازدید از این بنای تاریخی را از دست ندهید. کاروانسرای دوقلو در فاصله 3 دقیقه ای به صورت پیاده از حرم قرار گرفته است.
بازار شاه عبدالعظیم تهران
بازار شاه عبدالعظیم یکی از قدیمی ترین بازار تهران بوده که قدمت آن ۵۰۰ ساله پیش باز می گردد بازار در نزدیکی حرم قرار گرفته که از سمت شهر به میدان و از سمت غرب به کاروانسرای دوقلو میرسد. کسبه بازار از گذشته به فروش پارچه فروشی، فرش فروشی، لباس فروشی و فروش ادویه جات اشتغال داشته اند.
قدمت بالای بازار سبب شده تا رستوران های خوبی در کنار این بازار ایجاد گردند. رستوران و کبابی های که در بین پایتخت نشینان از شهرت و محبوبیت بسیار بالایی برخوردار می باشد به گونه ای که در بسیاری از فیلم های سینمایی که شخصیت ها قصد زیارت حرم شابدالعظیم را دارند، توقفی نیز در کبابی های این منطقه خواهند داشت.
سوالت متداول
چطور می توان با استفاده از ایستگاه قطار شهری یا همان مترو به حرم شاه عبدالعظیم برویم؟
ایستگاه شهرری متروی خط 1 تهران، نزدیک ترین ایستگاه به حرم شاه عبدالعظیم می باشد که در فاصله 30 دقیقه ای به صورت پیدا از این محل قرار گرفته است.
چه افراد سرشناس و معروفی در حرم شاه عبدالعظیم دفن هستند؟
از معروف ترین افرادی که در قبرستان حرم شاه عبدالعظیم دفن شده اند، می توان از آیت الله اثنی عشری، آیت الله کاشانی، اسماعیل آشتیانی، آیت الله حاج شیخ جواد فومنی حائری، آیت الله حسن آشتیانی، ستارخان، سید ضیاءالدین طباطبایی، شهید شیخ محمد خیابانی، دکتر بدیع الزمان فروزان‌فر، قائم مقام فراهانی، آیت الله احمد آشتیانی و علامه محمد قزوینی نام برد.
آدرس حرم شاه عبدالعظیم کجاست؟
آدرس شابدالعظیم حسنی: تهران، شهر ری، خیابان مدرس، میدان مدرس
شاه عبدالعظیم کیست؟
شاه عبدالعظیم حسنی از علمای شیعه بوده که تبار وی پس از 4 واسطه به امام حسن مجتبی باز می گردد. این فرد در مدینه متولد شده و روایت های گوناگونی درباره زمان، مکان تولد، زندگی و وفات وی وجود دارد. برخی از علما بر این باورند که او هم عصر امام رضا و امام جواد بوده، عده ای دیگر نیز وی را هم دوره امام هادی می دانند. برخی نیز عبدالعظیم را در گروه یاران امام حسن عسگری به شمرده اند. اما نقطه اشتراک تمامی روایت و نقل های تاریخی، محبت و صمیمیت وی نسبت به امام های شیعه بوده است.
